การตรวจยีน หรือโครโมโซมเพื่อหาสาเหตุของออทิสติก (Autism spectrum disorder)

โรคออทิสติก (Autism Spectrum Disorder : ASD) หรือ ออทิสซึม (Autism) หรือ เป็นความผิดปกติของพัฒนาการเด็กรูปแบบหนึ่ง ซึ่งมีลักษณะเฉพาะตัว โดยเด็กไม่สามารถพัฒนาทักษะสังคม ทักษะทางภาษา และการสื่อความหมายได้เหมาะสมตามวัย มีลักษณะพฤติกรรม กิจกรรม และความสนใจ เป็นแบบแผนซ้ำๆ ไม่ยืดหยุ่น ปัญหาดังกล่าวเป็นตั้งแต่เล็ก แสดงให้เห็นก่อนอายุ 3 ขวบ เป็นโรคที่รู้จักมาเป็นเวลา 60 ปีแล้ว นักวิชาการพยายามศึกษารายละเอียดต่างๆ ของโรค แต่ยังไม่สามารถหาสาเหตุที่แน่ชัด ซึ่ง ณ ปัจจุบันได้มีการศึกษาหาสาเหตุอยู่อย่างต่อเนื่อง และพบได้จากหลายอย่าง ทั้งที่เกี่ยว/ไม่เกี่ยวกับพันธุกรรม ในบทความนี้จะมุ่งเน้นการตรวจสาเหตุของออทิสติก ด้านการตรวจยีน หรือโครโมโซมที่ทำให้เกิดออทิสติก หรือออทิสซึม หรือ Autistic หรือ Autism spectrum disorder

ความสัมพันธ์ของโรคทางพันธุกรรม กับออทิสติก

หากบุตรหลานของคุณได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคออทิสติก (ASD) ที่สงสัยว่าจะเกิดจากสาเหตุทางพันธุกรรม การเข้ารับการตรวจและรับคำปรึกษาเรื่องการเลือดหาสาเหตุของออทิสติกทางพันธุกรรม ก็อาจจะพบสาเหตุที่ทำให้บุตรหลานเป็นออทิสติกได้

แต่ว่า การตรวจยีน แม้ว่าจะพบว่าผลตรวจมียีนที่ทำให้เป็นออทิสติก แต่หากผู้ที่เข้ารับการตรวจไม่ได้มีอาการของออทิสติก ก็ไม่ได้แปลว่าผู้ที่เข้ารับการตรวจนั้นในอนาคตจะต้องเป็นออทิสติก ในที่นี้ หมายความว่า หากเป็นออทิสติกแล้วการตรวจยีนอาจช่วยหาสาเหตุได้ แต่ว่าการตรวจยีนจะไม่ได้ช่วยในการวินิจฉัยออทิสติก (อ่านเพิ่ม : เกณฑ์ในการวินิจฉัยออทิสติก)

“การตรวจทางพันธุกรรม สามารถค้นหาสาเหตุของ ASD แต่ไม่สามารถใช้ในการวินิจฉัย ASD ได้”

คนที่เป็นโรค ASD บางคนอาจมีอาการแบบซินโดรมอื่นๆ เช่น ดาวน์ซินโดรม หรือ Williams Syndrome, Fragile X Syndrome, Landau-Kleffner Syndrome, Prader-Willi Syndrome, Angelman Syndrome, Rett Syndrome เป็นต้น ซึ่งหมายความว่าจะพบความผิดปกติในด้านอื่นๆ นอกเหนือจากการมีอาการของ ASD เช่น ลักษณะรูปร่างหน้าตาผิดปกติ หรือมีความผิดปกติทางเลือด ทางสติปัญญาอื่นๆ หรือมีข้อบกพร่องแต่กำเนิด ซึ่งหากมีกลุ่มอาการผิดปกติอื่นๆ ที่เข้าได้กับบางกลุ่มอาการ การตรวจโครโมโซมหรือการตรวจยีน ก็อาจจะช่วยหาสาเหตุที่แน่ชัดได้

การทดสอบทางพันธุกรรมมีแนวโน้มที่จะค้นหาสาเหตุทางพันธุกรรมสำหรับ ASD ถ้า

• ลูกของคุณหรือสมาชิกในครอบครัวคนอื่นมีอาการคล้ายกับเป็นซินโดรม (Syndrome) ตามโรคที่แจ้งไว้ด้านบน
• สมาชิกในครอบครัวมีการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมที่เกี่ยวข้องกับยีน ASD ซึ่งอาจเคยตรวจพบจากการตรวจคนในครอบครัวรายอื่นๆ
• สมาชิกในครอบครัวหลายคนมี ASD

การตรวจทางพันธุกรรมที่นิยมมากที่สุดในกลุ่มผู้ป่วยที่เป็น ASD จะเป็นการตรวจที่เรียกว่าโครโมโซมไมโครเรย์ (Chromosomal micro array : CMA) การตรวจนี้จะเป็นการดูโครโมโซมว่ามีส่วนเพิ่มเติมหรือขาดหายไปที่อาจทำให้เกิด ASD หรือไม่ โดยการตรวจ CMA นี้สามารถพบสาเหตุทางพันธุกรรมใน 5% ถึง 14% ของผู้ที่มี ASD

นอกจากนี้ เด็กที่เป็นโรค ASD ยังมีรายการตรวจอื่น ที่ควรได้รับการตรวจด้วย ได้แก่

• Fragile X syndrome: ความผิดปกตินี้เป็นหนึ่งในสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของความบกพร่องทางสติปัญญา โรค Fragile X ส่งผลกระทบต่อผู้ชายประมาณ 1 ใน 7,000 คน และผู้หญิงประมาณ 1 ใน 11,000 คน ประมาณ 0.5% ของคนที่เป็น ASD จะเป็นโรค Fragile X syndrome
  แนะนำให้ตรวจหากลุ่มอาการ X เปราะบางสำหรับทุกคนที่มี ASD
• Rett syndrome: โรคนี้ส่งผลกระทบต่อผู้หญิงเป็นหลัก ประมาณ 4% ของผู้หญิงที่มี ASD มีอาการ Rett ควรพิจารณาการทดสอบกลุ่มอาการ Rett สำหรับผู้หญิงที่มี ASD

หาก CMA และการทดสอบทางพันธุกรรมอื่นๆด้านบน ไม่พบสาเหตุของ ASD อาจแนะนำให้ตรวจ Whole exome sequencing ซึ่งคือการหาลำดับเบส (ยีน) ทั้งหมด โดยจะมองหาการกลายพันธุ์ในส่วนต่างๆของ DNA ที่ทำหน้าที่เป็นตัวสร้างโปรตีนของร่างกาย การตรวจ Whole exome sequencing จะพบสาเหตุได้ 8% ถึง 20% ของผู้ที่มี ASD

หลังจากการตรวจทางพันธุกรรมแล้ว การให้คำปรึกษาทางพันธุกรรมเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ครอบครัวเข้าใจผลการตรวจ และความหมายของการตรวจที่มีต่อลูกและครอบครัวของคุณ ผลการทดสอบทางพันธุกรรมสามารถให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์แก่แพทย์เกี่ยวกับวิธีการรักษาลูกของคุณ และสามารถบอกถึงความเสี่ยงของสมาชิกคนอื่นๆในครอบครัวคนใดที่อาจมีความเสี่ยงที่ลูกหลานจะเป็น ASD ได้เช่นกัน

การตรวจสาเหตุของออทิสติก ด้วยวิธีตรวจทางพันธุกรรม

1. CMA (Chromosomal micro array)

CMA คือ วิธีการตรวจโรคทางพันธุกรรม ที่สามารถตรวจความผิดปกติในระดับโครโมโซมได้ โดยการตรวจวิเคราะห์จากน้ำคร่ำ / เลือด ซึ่งเทคโนโลยีนี้มีความละเอียดสูงกว่าการตรวจโครโมโซมทั่วไป (Karyotyping) และให้ผลที่มีความแม่นยำสูง สำหรับ CMA นี้จริงๆ แล้วสามารถประยุกต์ใช้ตรวจได้หลายหลากโรค เช่น ทางมะเร็งวิทยา

การตรวจนี้ ไม่สามารถตรวจความผิดปกติลึกถึงระดับยีนได้

2. การตรวจยีน เพื่อหาซินโดรมต่างๆ

เป็นการตรวจหายีนกลายพันธุ์ ที่เป็นสาเหตุของซินโดรมซึ่งเป็นสาเหตุของออทิสติก เช่น ยีน FMR1 ที่ทำให้เกิด Fragile X syndrome หรือ MCP2 ที่เป็นสาเหตุของ Rett syndrome ซึ่งหากมีการซักประวัติ และตรวจร่างกายพบความผิดปกติที่เป็นลักษณะเด่นของซินโดรมต่างๆเหล่านี้ การเลือกตรวจเฉพาะบางยีน ซึ่งทำให้ราคาค่าตรวจนั้นไม่สูงเท่ากับการตรวจ Whole exome sequencing

การตรวจนี้ ต้องมีแพทย์ หรือนักพันธุศาสตร์ที่เชี่ยวชาญเป็นผู้เลือกยีนที่เหมาะสมให้

3. การตรวจ Whole exome sequencing

Whole Exome Sequencing (WES) คือ การ ตรวจวิเคราะห์รหัสพันธุกรรม (ยีน : Gene) ที่สำคัญทั้งหมดในร่างกายมากกว่า 20,000 ยีน ที่ส่งผลต่อสุขภาพและการเกิดโรคต่างๆ ทั้งยีนที่อาจจะเป็นสาเหตุของออทิสติก รวมไปถึงยีนที่เกี่ยวข้องกับโรคอื่นๆด้วย เป็นอีกหนึ่งความก้าวหน้าของเทคโนโลยี Next-generation sequencing (NGS) ซึ่งทันสมัยที่สุดในปัจจุบัน

การตรวจนี้ ณ ปัจจุบัน จะไม่ครอบคลุมยีน FMR1 ที่เป็นสาเหตุของ Fragile X syndrome และไม่สามารถบอกความผิดปกติของโครโมโซมที่มีขนาดใหญ่ได้

จะเห็นได้ว่า การตรวจแต่ละวิธี ก็มีข้อดี และข้อจำกัดที่แตกต่างกัน ดังนั้นการจะเลือกตรวจด้วยวิธีใดก็ควรจะได้รับคำแนะนำจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อน

สรุป

หากคุณพ่อหรือคุณแม่ มีความกังวลเกี่ยวกับพัฒนาการของบุตรหลาน ว่าลูกจะเป็นออทิสติกหรือไม่ ควรเข้าพบกับกุมารแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยตัวโรค ASD ว่าเป็นหรือไม่ หากตรวจพบว่าเป็น ASD การตรวจหาความผิดปกติของยีน และโครโมโซม ก็เป็นวิธีหนึ่งที่จะช่วยหาสาเหตุของ ASD ได้

โดยการตรวจทางพันธุกรรมสำหรับ ASD จะมีการตรวจดังนี้

1. CMA (Chromosomal micro array)
2. การตรวจยีนจำเพาะบางยีน เพื่อหาซินโดรมบางชนิด เช่น
   • Fragile X syndrome (ยีน FMR1)
   • Rett syndrome (ยีน MCP2) แทบทั้งหมดเป็นเพศหญิง
3. หากไม่พบความผิดปกติ อาจพิจารณาตรวจ Whole exome sequencing ซึ่งเป็นการดูยีนทั้งหมดมากกว่า 20,000 ยีนในร่างกาย

โดยหากคุณพ่อ-คุณแม่ท่านใด ต้องการตรวจ สามารถเข้ารับคำปรึกษาได้ที่ LINE ID : @Healthsmile

โดยมีค่าใช้จ่ายเพียง 900 บาท ในการรับคำปรึกษากับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ที่ได้รับใบรับรองด้านเวชศาสตร์จีโนมเบื้องต้นสำหรับแพทย์เฉพาะทาง ซึ่งค่าที่ปรึกษาดังกล่าวสามารถนำไปเป็นส่วนลดค่าตรวจเลือดดังกล่าวด้านบนได้เต็มจำนวน

References