กรุ๊ปเลือดลูกไม่ตรงกับพ่อแม่ เกิดจากอะไร ทำอย่างไรบ้าง
กรุ๊ปเลือดคืออะไร?
กรุ๊ปเลือดหมายถึงการจำแนกประเภทของเลือดในมนุษย์ตามลักษณะโปรตีน (antigens) ที่อยู่บนผิวของเซลล์เม็ดเลือดแดง กรุ๊ปเลือดหลักที่แบ่งในมนุษย์ตามระบบ ABO มีอยู่ 4 ประเภท ได้แก่
กรุ๊ป A
- มีแอนติเจน A บนผิวเซลล์เม็ดเลือดแดง จะเป็นอัลลีลแบบ A/A หรือ A/O ก็ได้
- ผู้ที่มีกรุ๊ปเลือด A สามารถรับเลือดจากกรุ๊ป A และ O ได้
กรุ๊ป B
- มีแอนติเจน B บนเซลล์เม็ดเลือดแดง จะเป็นอัลลีลแบบ B/B หรือ B/O ก็ได้
- ผู้ที่มีกรุ๊ปเลือด B สามารถรับเลือดจากกรุ๊ป B และ O ได้
กรุ๊ป AB
- มีทั้งแอนติเจน A และ B บนเซลล์เม็ดเลือดแดง จะเป็นอัลลีลแบบ A/B เท่านั้น
- ถือเป็น “ผู้รับเลือดสากล” เพราะสามารถรับเลือดได้จากทุกกรุ๊ป (A, B, AB, O)
- แต่ในทางกลับกัน เมื่อให้เลือดจะมีข้อจำกัดเนื่องจากมีแอนติเจนทั้งสองชนิด ทำให้สามารถบริจาคให้ได้เฉพาะกรุ๊ป AB เท่านั้น
กรุ๊ป O
- ไม่มีแอนติเจน A หรือ B บนเซลล์เม็ดเลือดแดง จะเป็นอัลลีลแบบ O/O ก็ได้
- ผู้ที่มีกรุ๊ปเลือด O เป็น “ผู้ให้เลือดสากล” เนื่องจากเลือดของพวกเขาสามารถให้กับทุกกรุ๊ปได้
- อย่างไรก็ตาม ผู้ที่มีกรุ๊ปเลือด O รับเลือดได้เฉพาะจากกรุ๊ป O เท่านั้น
รูปแสดงกรุ๊ปเลือด ABO ต่างๆ
ที่มา : https://en.wikipedia.org/wiki/Blood_type
การจำแนกกรุ๊ปเลือดเป็น A, B, AB, O มีความสำคัญ โดยเฉพาะในกระบวนการให้เลือดในภาวะฉุกเฉิน เพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างเลือดของผู้รับและผู้บริจาค นอกจากนั้นยังมีการจำแนกเพิ่มเติมตามปัจจัย Rh ซึ่งจะแบ่งออกเป็น Rh บวก (+) และ Rh ลบ (–) ก็เป็นข้อมูลที่สำคัญในการถ่ายเลือด โดยเฉพาะในช่วงการตั้งครรภ์ เพราะหากแม่และทารกมี Rh ไม่ตรงกันอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนได้
การทำนายกรุ๊ปเลือดลูก จากกรุ๊ปเลือดพ่อ-แม่
ลูกน้อยจะได้รับยีนที่ควบคุมหมู่เลือดมาจากคุณพ่อและคุณแม่ หากคุณพ่อคุณแม่ทราบกรุ๊ปเลือดตัวเอง ก็สามารถตรวจสอบกรุ๊ปเลือดที่เป็นไปได้ของลูกได้จากตารางกรุ๊ปเลือดพ่อแม่ลูก ตารางด้านล่างนี้คือตัวอย่างตารางสรุปกรุ๊ปเลือดของพ่อและแม่ พร้อมกับการทำนายกรุ๊ปเลือดที่เป็นไปได้ของลูก โดยตารางนี้ใช้หลักการสืบทอดของระบบ ABO ซึ่งเป็นพื้นฐานของการกำหนดกรุ๊ปเลือดในมนุษย์
กรอกข้อมูลกรุ๊ปเลือดของพ่อและแม่ เพื่อทำนายกรุ๊ปเลือดลูก
ผลลัพธ์:
ตารางแสดงการทำนายกรุ๊ปเลือดลูก จากกรุ๊ปเลือดพ่อ-แม่
| กรุ๊ปเลือดของพ่อ | กรุ๊ปเลือดของแม่ | กรุ๊ปเลือดลูกที่เป็นไปได้ | คำอธิบาย (ตัวอย่างการสืบทอด) |
|---|---|---|---|
| A | A | A หรือ O | ทั้งพ่อและแม่มีอัลลีล A (หรือพ่อแม่อาจเป็น A/O) ลูกจึงได้รับ A จากทั้งสองฝ่าย (ได้เป็น A) หรือหากได้รับ O จากทั้งสองฝ่าย ก็จะเป็น O (แต่ O เกิดได้เฉพาะในกรณีที่ทั้งคู่ให้ O) |
| A | B | A, B, AB หรือ O | พ่อมีอัลลีล A (หรือ A/O) ส่วนแม่มีอัลลีล B (หรือ B/O) ผลลัพธ์ที่เป็นไปได้คือ: – A จากพ่อ + B จากแม่ → AB – A จากพ่อ + O จากแม่ → A – O จากพ่อ + B จากแม่ → B – O จากพ่อ + O จากแม่ → O |
| A | AB | A, B หรือ AB | แม่ที่เป็น ABมีทั้งอัลลีล A และ B ส่วนพ่อเป็น A (หรือ A/O) ลูกจึงได้รับได้ดังนี้: – หากพ่อให้ A และแม่ให้ A → A – หากพ่อให้ A และแม่ให้ B → AB – หากพ่อให้ O (ในกรณี A/O) และแม่ให้ B → B (ลูกจะไม่เป็น O เพราะแม่ไม่มีอัลลีล O) |
| A | O | A หรือ O | พ่อ A (หรือ A/O) กับแม่ O (O/O) ลูกจะได้รับ A จากพ่อหรือ O จากทั้งสองฝ่าย |
| B | A | A, B, AB หรือ O | เป็นกรณีที่คล้ายกับ “A กับ B” โดยสลับตำแหน่งของพ่อและแม่ |
| B | B | B หรือ O | ทั้งพ่อและแม่มีอัลลีล B (หรือ B/O) ลูกจึงจะได้รับ B จากทั้งสองฝ่าย หรือ O หากได้รับ O จากทั้งคู่ |
| B | AB | A, B หรือ AB | แม่ AB ให้ได้อัลลีล A หรือ B ส่วนพ่อเป็น B (หรือ B/O) ลูกจึงได้รับได้ดังนี้: – B จากพ่อ + B หรือ A จากแม่ → B หรือ AB – ในกรณีที่พ่อเป็น B/O เมื่อให้ O และแม่ให้ A → A |
| B | O | B หรือ O | พ่อ B (หรือ B/O) กับแม่ O (O/O) ลูกจะได้ B จากพ่อหรือ O จากทั้งคู่ |
| AB | A | A, B หรือ AB | พ่อ AB มีอัลลีล A และ B ส่วนแม่ A (หรือ A/O) ลูกจึงได้: – หากพ่อให้ A และแม่ให้ A → A – หากพ่อให้ B และแม่ให้ A → AB – หากพ่อให้ B และแม่ให้ O (ในกรณี A/O) → B |
| AB | B | A, B หรือ AB | สลับกับกรณี AB กับ A โดยที่แม่เป็น B (หรือ B/O) ผลลัพธ์จะได้ A, B หรือ AB |
| AB | AB | A, B หรือ AB | ทั้งพ่อและแม่ให้ได้เฉพาะอัลลีล A และ B ลูกจึงไม่มีโอกาสได้รับ O จึงเป็น A, B หรือ AB เท่านั้น |
| AB | O | A หรือ B | พ่อ AB ให้ได้ A หรือ B ส่วนแม่ O ให้เฉพาะ O ลูกจะได้ A (ถ้าพ่อให้ A) หรือ B (ถ้าพ่อให้ B) |
| O | A | A หรือ O | พ่อ O (O/O) กับแม่ A (หรือ A/O) ลูกจะได้รับ O จากพ่อและได้ A หรือ O จากแม่ |
| O | B | B หรือ O | พ่อ O (O/O) กับแม่ B (หรือ B/O) ลูกจะได้รับ O จากพ่อและได้ B หรือ O จากแม่ |
| O | AB | A หรือ B | พ่อ O ให้เฉพาะ O ส่วนแม่ AB ให้ A หรือ B ลูกจึงได้ A (O + A) หรือ B (O + B) |
| O | O | O | ทั้งสองฝ่ายเป็น O (O/O) ลูกจึงได้ O อย่างเดียว |
ถ้ากรุ๊ปเลือดลูก ไม่ตรงกับพ่อ-แม่ เกิดจากอะไรได้บ้าง
จากข้อมูลด้านบน จะเห็นได้ว่า กรุ๊ปเลือดของพ่อ-แม่ อาจจะไม่ตรงกับของลูกได้ แต่หากผลกรุ๊ปเลือดของลูกไม่ตรงกับที่คาดไว้จากพ่อและแม่ตามทฤษฎีสืบทอดพื้นฐานตามตารางด้านบน อาจมีสาเหตุหรือปัจจัยหลายประการที่เกี่ยวข้อง ได้แก่
1. ความผิดพลาดในการตรวจเลือด (Laboratory Error)
การตรวจกรุ๊ปเลือดอาจเกิดข้อผิดพลาดในกระบวนการทดสอบ หรือการอ่านผลจากห้องปฏิบัติการ ทำให้ผลที่ได้ไม่ถูกต้อง วิธีแก้ไขอันดับแรก คือ ให้ตรวจกรุ๊ปเลือดซ้ำดูอีกครั้งว่ายังคงเป็นกรุ๊ปเลือดเดิมหรือไม่
2. อาจจะไม่ใช่พ่อ หรือ แม่ที่แท้จริงของเด็ก (Non-Paternity / Non-Maternity)
ในบางกรณีข้อมูลของพ่อหรือแม่ ที่ระบุไว้อาจไม่ตรงกับความเป็นจริง ซึ่งจะตรวจวินิจฉัยความผิดพลาดนี้ได้โดยการตรวจ DNA เพื่อยืนยันความสัมพันธ์ทางสายเลือดระหว่าง พ่อ แม่ ลูก โดยจะมีรายละเอียดดังนี้
- กรณี บุตร มี DNA ตรงกับแม่ แต่ไม่ตรงกับพ่อ แสดงว่า คุณแม่อาจจะมีเพศสัมพันธุ์กับชายอื่นทำให้บุตรในครรภ์ไม่ใช่บุตรของคุณพ่อ
- กรณี บุตร มี DNA ไม่ตรงกับแม่ และไม่ตรงกับพ่อ เกิดการสลับตัวของทารกหลังคลอด ซึ่งจะเป็นจากความผิดพลาดของโรงพยาบาล หรือการโจรกรรมเด็ก ฯลฯ
- กรณี บุตร มี DNA ตรงกับแม่ และตรงกับพ่อ กรณีนี้ อาจจะเป็นจากสาเหตุที่หาได้ยากอื่นๆ ซึ่งจะกล่าวต่อไปในบทความนี้
ตรวจ DNA พิสูจน์ความเป็นบิดา และความสัมพันธ์ในครอบครัว ราคา 12,000 บาท บริการทั่วประเทศ
คลิกดูรายละเอียดเพิ่มเติมที่นี่
Add LINE ID : @HealthSmile
3. เป็นกรณีของกรุ๊ปเลือดที่หายาก (Rare Blood Phenotypes)
กรณีที่บุตรมี DNA ตรงกับแม่ และตรงกับพ่อ แสดงว่าทั้ง บิดา มารดา และบุตร มีความสัมพันธ์กันทางสายเลือดทั้งหมด (เป็น พ่อ แม่ ลูก กันจริงๆ) ก็อาจจะมีกรุ๊ปเลือดหายากบางชนิดที่ทำให้เกิดกรุ๊ปเลือดลูกไม่ตรงกับพ่อ-แม่ได้ ได้แก่
- Bombay Phenotype (hh): เป็นกรณีที่หายาก ซึ่งบุคคลที่มีลักษณะนี้จะไม่มีแอนติเจน A หรือ B บนเซลล์เม็ดเลือดแดง แม้ว่าจะมีอัลลีล A หรือ B อยู่ก็ตาม ทำให้ผลตรวจเลือดแสดงเป็น O ซึ่งอาจดูเหมือนว่าไม่ตรงกับการสืบทอดจากพ่อแม่
- กรณี cis-AB: กรณีที่มีการรวมอัลลีลที่ผิดปกติ ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดลักษณะของกรุ๊ปเลือดที่คาดไม่ถึง
4. ปรากฏการณ์ทางพันธุกรรมที่ซับซ้อน (Genetic Mutation or Mosaicism):
มีความเป็นไปได้ที่จะเกิดการกลายพันธุ์ทางพันธุกรรมในช่วงการพัฒนาของตัวอ่อน หรือเกิดปรากฏการณ์ mosaicism (ที่มีเซลล์สองกลุ่มที่มีข้อมูลทางพันธุกรรมแตกต่างกัน) ซึ่งอาจทำให้ผลเลือดของลูกแสดงลักษณะที่ไม่ตรงกับการคาดเดาจากพ่อแม่ได้
5. ผลกระทบจากการถ่ายเลือดหรือการเปลี่ยนแปลงทางชีวภาพ (Medical Interventions):
ในกรณีที่ลูกได้รับการถ่ายเลือดหรือได้รับการเปลี่ยนแปลงบางอย่างจากการรักษาทางการแพทย์ก่อนการตรวจกรุ๊ปเลือด อาจมีผลต่อผลตรวจในบางกรณี นอกจากนี้ยังมีกรณีของการบริจาคอวัยวะ (เช่น ในผู้รับการปลูกถ่ายไขกระดูก bone marrow) ที่อาจมีผลต่อกรุ๊ปเลือดชั่วคราว ทำให้ผลตรวจกรุ๊ปเลือดไม่ตรงได้
คำแนะนำ กรณีที่ตรวจกรุ๊ปเลือดลูกแล้วไม่ตรงกับของพ่อ-แม่
หากตรวจกรุ๊ปเลือดของลูกแล้วไม่ตรงกับของพ่อ-แม่ ควรทำตามขั้นตอนดังนี้
- เช็คตารางแสดงการทำนายกรุ๊ปเลือดลูก จากกรุ๊ปเลือดพ่อ-แม่ : ว่ากรุ๊ปเลือดของพ่อ-แม่ จะสามารถมีลูกกรุ๊ปเลือดอะไรได้บ้าง
- ถ้าตรงตามตาราง แสดงว่ากรุ๊ปเลือดของลูกปกติดี ไม่จำเป็นต้องตรวจใดๆเพิ่ม
- ตรวจกรุ๊ปเลือดซ้ำ : หากไม่ตรงตามตารางด้านบน ควรตรวจกรุ๊ปเลือดของทั้ง พ่อ-แม่-ลูก ซ้ำอีกครั้ง
- ถ้าตรวจกรุ๊ปเลือดซ้ำ แล้วผลเปลี่ยนแปลงจากเดิม ตรงตามตาราง แสดงว่ากรุ๊ปเลือดของลูกปกติดี ไม่จำเป็นต้องตรวจใดๆเพิ่ม
- ตรวจ DNA พิสูจน์ความเป็น พ่อ-แม่-ลูก : หากกรุ๊ปเลือดที่ตรวจซ้ำยืนยันว่ายังไม่ตรงกับของพ่อแม่ ให้ตรวจ DNA ยืนยันความเป็น พ่อ-แม่-ลูก
- กรณี DNA ของลูกไม่ตรงกับ พ่อและแม่ : ให้แจ้งกับทางโรงพยาบาลที่คุณแม่ไปคลอด เพื่อสอบถามกรณีของการสลับตัวทารก
- กรณี DNA ของลูกไม่ตรงกับ พ่อ : อาจเกิดจากคุณแม่ตั้งครรภ์กับชายอื่น
- กรณี DNA ของลูกไม่ตรงกับ แม่ : ให้แจ้งกับทางโรงพยาบาลที่คุณแม่ไปคลอด เพื่อสอบถามกรณีของการสลับตัวทารก
- พบแพทย์เฉพาะทาง : หากเป็นพ่อแม่ลูกกันจริง (DNA ของลูกตรงกับ พ่อและแม่) จะต้องตรวจวินิจฉัยกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพิ่มเติม เพื่อหากรุ๊ปเลือดที่หายาก หรือการกลายพันธุ์บางอย่างที่เป็นสาเหตุให้
สรุป
กรุ๊ปเลือดคือการจำแนกประเภทของเลือดตามโปรตีนบนผิวเซลล์เม็ดเลือดแดงในระบบ ABO (A, B, AB, O) พร้อมปัจจัย Rh โดยลูกจะได้รับยีนจากพ่อแม่ทำให้สามารถทำนายกรุ๊ปเลือดได้ แต่หากผลเลือดของลูกไม่ตรงกับที่คาดไว้ อาจเกิดจากความผิดพลาดในห้องปฏิบัติการ หรือไม่ได้เป็นพ่อ-แม่-ลูกกันจริงๆ (non-paternity/non-maternity) หรือเกิดจากกรณีกรุ๊ปเลือดหายาก (เช่น Bombay phenotype, cis-AB) การกลายพันธุ์หรือ mosaicism รวมถึงผลกระทบจากการถ่ายเลือดหรือการรักษาทางการแพทย์ ดังนั้นจึงควรตรวจเลือดซ้ำและตรวจ DNA พร้อมปรึกษาผู้เชี่ยวชาญเพื่อหาสาเหตุและแนวทางแก้ไขอย่างถูกต้องและปลอดภัย.